Aziatische Hoornaar

1 Selectieve val

1.1  Gebruik selectieve val

11/03/2022, versie 2, Dominique Soete. Vespa-watchers

Doel:

Bij spring-trapping willen we de nieuwe koninginnen vangen die net uit winterslaap zijn gekomen en een embryo-nest aan het uitbouwen zijn, óf in de herfst vlak voor dat de koninginnen gaan inwinteren .

Wanneer te gebruiken?

Over het algemeen van midden maart tot eind mei, en van laat oktober tot eind november.

Overwinterende koninginnen worden wakker wanneer de temperatuur gemiddeld een 13-tal graden Celsius bedraagt. Zij bouwt daarna een klein nest ter grootte van een pingpongbal met een eerste raat van 12 cellen waarin ze haar eitjes legt. In normale omstandigheden duurt het 5 weken vooraleer een pas gelegd eitje de verschillende stadia van eitje – larve – pop heeft doorlopen om zo een volwassen werkster op te leveren. Maar wanneer de koningin alleen in het nest is, moet zij ook zelf zorgen voor het aanbrengen van voedsel, water en nestmateriaal, waardoor het eitje niet constant op een temperatuur van 25 °C kan gehouden worden. Daarom duurt het langer dan de normale 5 weken vooraleer de eerste werkster geboren wordt. Wanneer dan uiteindelijke die werksters uitkomen, kunnen zij ook in de val terecht komen, en kan die dus niet meer gebruikt worden voor spring-trapping. Het verschil tussen een koningin en een werkster is heel duidelijk in het voorjaar: een koningin is ongeveer 3,5 cm groot, de eerste werksters die geboren worden zijn ergens tussen de 2 en 2,5 cm groot. Pas in de zomer worden er werksters geboren van ongeveer 3 cm groot, waardoor het verschil met een koningin voor een leek moeilijk te zien is.

Waar te gebruiken?

Overal, dus niet enkel bij een bijenstand.

Wanneer de koningin uit winterslaap is gekomen, gaat zij op zoek naar suikers om haar energiepeil weer omhoog te krijgen. Deze suikers haalt ze op verschillende plaatsen. In vele gevallen zou ze die halen uit boomsappen. Maar uiteraard kan ze die ook terugvinden aan een bijenstand, waar ze afkomt op de geur van honing. Het gedrag van een koningin is dus ook anders dan deze van de jagende werksters in de zomer en het najaar. Waar werksters die komen jagen met hun rug naar de bijenkast hangen om zo de terugkomende foeragerende bijen te vangen, zal een koningin met de kop richting de bijenkast hangen, omdat ze de geur van de honing opmerkt. Wanneer je dus in het voorjaar een Aziatische hoornaar zo voor een bijenkast ziet vliegen, dan moet die altijd gevangen en gedood worden. Vanaf de zomer ga je geen koninginnen meer zien aan je bijenstand, want dan heeft ze werksters die voor haar zorgen.

Hoe te gebruiken?

Een selectieve val wordt gebruikt met suikerrijk voedsel. Dit moet altijd in een afgesloten pot geplaatst worden in de val, en nooit in een open schaaltje of beker omdat hierin insecten kunnen verdrinken. Omdat er ook veel andere insecten gelokt worden door de suikers, zullen zij ook in de val terecht komen. Het mag dus niet de bedoeling zijn dat deze sterven. Aangewezen is het gebruik van een kleine wiekpot in de selectieve val. Een andere methode is een potje met vloeistof die afgedekt is met een gaas waarop de insecten kunnen landen en door het gaas de vloeistof kunnen opdrinken. Een andere mogelijkheid is het gebruik van een soort spons of ander materiaal die doordrongen is met de vloeistof waarop de insecten kunnen landen zonder te verdrinken. Elke methode heeft zijn voor- en nadelen, zoals de snelheid waarmee de vloeistof verdampt en dus eventueel ook vlugger moet bijgevuld worden.

Een selectieve val moet ook dagelijks nagekeken worden, en op zonnige dagen zelfs minstens 2 keer per dag. Wanneer de val in de zon staat, kan de temperatuur daarbinnen heel vlug oplopen, waardoor insecten kunnen sterven van de warmte. Wanneer er geen koningin van een Aziatische hoornaar in de val zit, dan laat je de bijvangst van elk ander insect terug vrij door de val te openen. Zit er wel een Aziatische hoornaar in de val en wil je die vangen, dan kan je de val een paar minuten in de diepvries steken zodat ze niet meer in staat is om weg te vliegen. Wanneer de val daarna in de zon geplaatst wordt, zal elk ander insect daarna terug kunnen wegvliegen.

Waarom is dit een “selectieve” val?

De val is selectief omdat niet alle insecten de val kunnen betreden. Door de openingen van 8 mm kunnen wel koninginnen van Aziatische hoornaars in de val, maar koninginnen van Europese hoornaars kunnen er niet in omdat zij groter zijn. Het is wel zo dat de eerstgeboren werksters van Europese hoornaars kleiner zijn, waardoor deze ook in de val kunnen terechtkomen. Andere klassieke wespenvallen zijn niet selectief te noemen, omdat zij geen rekening houden met de grootte van de invliegopening.

Daarnaast heeft de val heel veel openingen, gelijkend op een koninginnenrooster, waardoor kleinere insecten die de val betreden daarlangs terug naar buiten kunnen. Toch gebeurt het dat sommige toch te groot zijn en daarlangs niet kunnen ontsnappen. Daarom is het belangrijk van dagelijks te controleren en de val te openen om hen terug de vrijheid te geven.

Het gebruik van een zelfgemaakte wespenval met een petfles waar de top ondersteboven in het bovenste deel van de fles wordt gestoken, is dus totaal af te raden. Deze flessen worden meestal gebruikt met een vloeistof, en daarin verdrinkt elk insect dat erin terecht komt.

Welk lokproduct gebruiken?

Elke vloeistof waarin suikers zit, kan gebruikt worden. Je kan gebruik maken van een wespenlokstof (wij gebruiken ©Trappit), maar je kan ook zelf een mengsel maken van 1/3de witte wijn, 1/3de bier, 1/3de suiker of stroop of grenadine. Het voordeel van een wespenlokstof of dit mengsel is het feit dat bijen niet aangetrokken worden en de val niet betreden.

Nut van een selectieve val.

In onze streken is het nut van een selectieve val nog helemaal niet bewezen. Het motto: elke gevangen koningin is een nest minder, gaat helaas niet op. In onze streken waar er nog niet veel nesten zijn, is er onder de koninginnen nog veel onderlinge concurrentie. Bij het wegvangen van een koningin in selectieve val, help je dus de andere koninginnen in hun concurrentiestrijd waardoor zij eventueel wel kunnen overleven. In streken met meerdere nesten per vierkante kilometer (streken van Frankrijk, Spanje en Portugal) worden daarentegen wel heel veel koninginnen gevangen.

Waar te koop?

Er zijn verschillende mogelijkheden van selectieve vallen; je kan een complete val kopen, of je kan ze zelf maken. Aanbieders van vallen of onderdelen om zelf in een box te steken zijn vooral te vinden in Frankrijk (bvb Jabeprobe) of het VBI. Deze vallen zijn niet zo goedkoop.

Indien je beschikt over een 3D-printer, kan je zelf de onderdelen printen die je kan inbouwen in een houten of plastiek bak.

Aankoop van volledige val..

https://www.jabeprode.fr/fr/boutique/passer-une-commande-1

https://en.icko-apiculture.com/asian-hornet-trap-red-trap.html

https://www.vlaamsbijeninstituut-webshop.be/Selectieve-val-voor-Aziatische-hoornaar

https://www.bijenhof.be/nl/product/Hoornaar+val+Belgian+trap/201525

Zelf te maken met onderdelen die je aankoopt of zelf print.

https://cults3d.com/en/3d-model/various/piege-frelon-asiatique-selectif

https://www.yeggi.com/q/asian+hornet+trap/

https://www.bijenhof.be/nl/product/Anti+hoornaar+schild-punt-+Stop+It/201533

1.2  Korte gebruiksaanwijzing (zelfgeprinte ) selectieve val

Van Leontine Uijthof
Het is belangrijk dat de selectieve vallen op de juiste manier gebruikt worden, zonder schade aan andere insecten. Deze gebruiksaanwijzing kun je mee geven als iemand een zelf geprinte val koopt.

GEBRUIKSAANWIJZING SELECTIEVE VAL

Het doel van een selectieve val is jonge Aziatische Hoornaar koninginnen vangen, voor ze een nest kunnen beginnen.
Je plaatst de val van februari tot en met mei-juni. In het vroege voorjaar komen de jonge koninginnen tevoorschijn.
Vanaf juni tot en met september gebruik je de selectieve val niet, dan vliegen de koninginnen niet meer (en worden er te veel andere insecten mee gevangen). Dan worden wiekpotten ingezet om de werksters te lokken en te merken (en te volgen naar het nest).
Daarna plaats je de val van oktober tot en met december, dan gaan de nieuwe koninginnen vliegen om bevrucht te worden en zich te verstoppen voor de winter.

Het is belangrijk de juiste lokstof in de val te plaatsen, koop Trappit of meng:

1/3 deel doge witte wijn
1/3 deel blond bier
1/3 deel suiker
Plaats de lokstof zo dat insecten die per ongeluk in de val komen niet verdrinken:

Bij een doos-val: neem een potje met deksel, maak een gat in het deksel. Trek een reepje katoen, vaatdoekje o.i.d. door het gat in het deksel, en laat het ene uiteinde in de lokstof hangen, het andere uiteinde ligt op het deksel (wiekpot). Zet de lokstof in de val. Bij de doos-val kun je eventueel een beetje eiwit er bij zetten, bijv. een stukje kip, vis.

Bij de jampot deksel: plaats wat takjes, strootjes of kiezels op de bodem en doe er dan een laagje lokstof in. De bijvangst verdrinkt dan niet.

Controleer de vallen 2 x per dag, laat de bijvangst eruit als ze dat zelf niet lukt. De lokstof moet je elke 2-3 weken vervangen (lokstof Trappit, te koop in België hoeft niet vervangen te worden).

Tref je een Aziatische Hoornaar koningin aan in de val?
Maak een foto of filmpje en doe altijd melding op waarneming.nl.
Zorg dat je eerst zeker weet dat het een Aziatische Hoornaar betreft en geen Europese, die is beschermd!

Zet de val een uur in de koelkast, door de kou worden de insecten sloom. Dan kun je met een pincet de Aziatische Hoornaar koningin uit de val pakken en dood maken (eerst foto maken en echt zeker weten dat het geen Europese Hoornaar of ander insect is). De bijvangst laat je natuurlijk weer vrij.
Bij twijfel over de soort die je gevangen hebt, doe melding op waarneming.nl, daar kan je vangst wordt gecontroleerd.

VERGEET NIET JE VANGST TE MELDEN OP WAARNEMING.NL

Jampot met lokstof,
 

kiezels op bodem        

Doos-val met eiwit en lokstof in een wiekpotje

1.3  Zelf vallen maken.

Zelf te maken met onderdelen die je aankoopt of zelf print.

https://cults3d.com/en/3d-model/various/piege-frelon-asiatique-selectif

https://www.yeggi.com/q/asian+hornet+trap/

https://www.bijenhof.be/nl/product/Anti+hoornaar+schild-punt-+Stop+It/201533

Wat heb je nodig: een plastic doos met afneembaar deksel (bv. die plastic opbergdozen van de action) + conische bijendrijver van een imkershop (1€ of minder) + grote pvc koninginnenroosters, bv. Dadant. Snoeischaar om het rooster te knippen in stukken van 10x10cm. Kniptang om in het midden 2 stukjes weg te knippen. Boor van 8mm om de conische bijendrijver uit te boren. Klokboor van 8cm om een gat in de doos te maken. Leg in het begin een plankje onder de plastic wand om breken te voorkomen. Telkens een drupje warme lijm op de hoeken en vastplakken. Totale kostprijs bedraagt minder dan 5€ per lokdoos.

Een aanrader om er veel te maken, het neemt meteen de drempel weg bij velen om er zelf aan te beginnen. Let op, de lokdozen dienen om de koninginnen te vangen in de lente. De lokpotmethode blijft sowieso noodzakelijk.

Een AH kan comfortabel door een gat van 7,8mm. Een EH comfortabel door een van 8,6mm, al kan een EH werkster soms ook door een kleinere opening geraken

Let op, aangezien de conische vorm iets meegeeft, kan het uiteindelijke gat iets kleiner zijn dan de boordiameter

Een wiekpot is een glazen pot met daarin een lont (wiek) van bijvoorbeeld stof of keukenrol en gevuld met een lokstof.

Vanaf deze wiekpot kan een werkster van de Aziatische hoornaar gemakkelijk worden gevangen en gemerkt. Door het dier op de wiekpot weer los te laten, kan de vliegrichting en de tijdsduur totdat het dier weer terug is worden getimed.

2.1 Hoe te gebruiken

27/01/2023, versie 2, Tekst en foto’s: Tom Vrancken

Laten we starten met wat je niet moet doen:

Elke Aziatische hoornaar die je ziet jagen aan je bijenstand proberen te vangen en te doden.

Je probleem met dit ene individu is dan wel opgelost, maar als je weet dat een nest enkele duizenden hoornaars kan bevatten, dan zal je nog wel meer last ondervinden.

Nestopsporing Aziatische hoornaar

Nesten van Aziatische hoornaars kunnen worden opgespoord met de wiekpotmethode.

Hoornaars komen drinken op een wiekpot (bokaal met wiek en lokvloeistof) en vliegen daarna naar het nest. In eerste instantie laat je de hoornaar drinken en wegvliegen. Dan heb je al een vliegrichting die hoogstwaarschijnlijk naar het nest is. Wanneer een hoornaar terugkeert naar je wiekpot, kan je die vangen en merken. Voor het vangen van de hoornaar kan je gebruik maken van een merkbuisje waarmee imkers hun koninginnen van een nummer of kleur voorzien. Met de stamper duw je de hoornaar tegen het rooster waarna je het nummertje kan kleven op het borststuk, of met een stift de hoornaar een kleurtje kan geven. Zorg ervoor dat elke hoornaar op een andere manier gemerkt wordt, bijvoorbeeld door stippen te plaatsen op borststuk en/of achterlijf. Gebruik ook meerdere kleuren.

Door de vliegrichting en vliegtijd te observeren, weet je waar je het nest moet gaan zoeken. Zo kan je de vliegtijd meten wanneer er verschillende individuen op een wiekpot zitten. Meet de vliegtijd een aantal keren tot die ongeveer constant is.

Per minuut dat de hoornaar erover doet om naar het nest te vliegen, de vloeistof af te geven en terug naar de wiekpot te komen, tel je 100 meter. Als een hoornaar er bvb 6:30 min over doet, zit het nest op ongeveer 650 meter.

De 100 meter = 1 minuut is een richtlijn, in de praktijk merken we dat het nest dikwijls nog wat verder zit. Door lijnen (vliegrichtingen) van op verschillende wiekpotten op kaart te zetten, kan de locatie van het nest bepaald worden. Het nest bevindt zich ongeveer daar waar de lijnen elkaar snijden.

Als je eenmaal  een duidelijke richting en tijd hebt, kan je wiekpotten verplaatsen. Zo kom je steeds dichter bij

het nest.

De verhuismethode

Tegenwoordig zijn er steeds meer plaatsen waar meerdere nesten per km² zitten, waardoor vliegrichtingen naar de verschillende nesten door elkaar lopen.

De gewone wiekpotmethode met triangulatie is dan minder betrouwbaar. Je weet immers niet welke hoornaars, vliegrichtingen en vliegtijden bij welk nest horen.

In het voorbeeld hiernaast werd er tevergeefs gezocht naar een nest in het bos, want van beide kanten vloog een hoornaar naar het bos. Na een tijdje waren er ook vliegrichtingen van op andere wiekpotten en bleken er 2 nesten te zitten, elk aan een andere kant van het bos.

De verhuismethode is een aanvulling op de bestaande wiekpotmethode. De basis blijft hetzelfde: eenmaal je een hoornaar op een wiekpot hebt, observeer je de vliegrichting, de hoornaar wordt gemerkt en je meet de vliegtijd. Zo heb je alvast een idee van richting en afstand tot het nest. Daarna versnel je het zoekproces door de hoornaar te verhuizen. Je gaat met de hoornaar in verschillende stappen recht naar het nest.

Met de verhuismethode kan je met slechts 1 hoornaar en 2 wiekpotten op een snelle manier het nest vinden. Op deze manier gaat het opsporen ook veel sneller dan wanneer je wiekpotten verplaatst en daarna telkens een dag of langer moet wachten tot ze de potten gevonden hebben.

De verhuismethode:

Een hoornaar van wiekpot op plaats A wegnemen met een merkbuisje en op plaats B op een andere wiekpot loslaten. De nieuwe plaats is bij voorkeur een open plek in het verlengde van de eerder waargenomen vliegrichting, zodat de hoornaar zich gemakkelijk kan heroriënteren.

Eenmaal je ook een duidelijke richting hebt op plaats B, kan je deze wiekpot verplaatsen naar plaats C, daarna D, enz tot je aan het nest zit. De hoornaar vliegt na het nestbezoek meestal uit gewoonte terug naar de pot die ze kent (op plaats A). Je moet dus telkens op en af gaan tussen de 2 potten en de hoornaar op plaats A ophalen (te voet, per fiets of per auto).

De vliegtijd (afstand tot het nest) bepaal je dus op de eerste pot, het verhuizen doe je enkel om de richting te volgen en om in enkele stappen snel tot bij het nest te komen.

Het verhuizen gebeurt best in meerdere stappen van bvb 100 meter (B, C, D,…), zodat de hoornaar niet de weg kwijt raakt. De eerste keer dat de hoornaar vertrekt van op een wiekpot op een nieuwe plaats zal ze rondcirkelen om zich te heroriënteren alvorens naar het nest te vliegen. Je hoeft dan geen rekening te houden met de vliegrichting, want die is dan  meestal nog niet betrouwbaar. Na enkele keren verhuizen zal je merken dat ze wel steeds in dezelfde richting en in een rechte lijn naar het nest vliegt. Per stap zal je 2 tot …5 keer de hoornaar moeten verhuizen om een betrouwbare richting te krijgen. Veel hangt af van de omgeving en van de hoornaar.

Niet alle hoornaars werken even goed mee. Soms zijn er koppige en nerveuze individuen die weigeren rustig te drinken op de nieuwe pot. Na een tijdje worden ze het verhuizen wel meer gewoon en zijn ze “getraind”. Blijf dus volhouden of neem een ander individu.

Als het na enkele keren nog niet lukt om de hoornaar te laten heroriënteren kan het zijn dat de stap te groot is of de 2de pot niet op de vliegroute ligt.

Het is belangrijk om de hoornaar rustig op de nieuwe wiekpot l os te laten en traag te bewegen, zodat die niet onmiddellijk wegvliegt, maar eerst een portie vloeistof drinkt. Als je het merkbuisje horizontaal tegen de rand van de wiekpot houdt en wacht tot de hoornaar contact maakt met de natte wiek,  begint ze meestal te drinken en kan je het buisje rustig wegnemen.

Als er meerdere hoornaars zitten op plaats A, kan je ze met verschillende merkbuisjes of potjes verhuizen en 1 per 1 lossen (vooral om te zien welke individuen goed meewerken). Ik heb ondervonden dat het veel sneller vooruit gaat als je je maar met 1 individu bezig houdt. Dan ben je sneller heen en weer tussen de 2 potten. Je bent per fiets dan terug aan pot A wanneer de hoornaar daar terug aankomt en je kan ze meteen vangen zodat ze pas op de nieuwe wiekpot drinkt. Als de hoornaar op plaats A nog niet veel gedronken heeft is de kans groter dat ze op de 2de pot zal drinken. Als je met 2 personen kan werken gaat het nog vlotter: de ene persoon vangt telkens de hoornaar en de andere fietst op en af.

Meestal heb je maar 1 hoornaar op een pot nodig om een nest te vinden. Daarna verhuis je die telkens naar een pot 100 of 200 meter verder. Zo vind je nesten op enkele uren tijd.

Tips & tricks!

Heb je Aziatische hoornaars aan je bijenkasten, negeer dit niet en wacht ook niet tot een ander het komt oplossen. Vang ze niet en sla ze niet dood, maar ga zelf op zoek naar het nest! Het is niet zo moeilijk. Maak enkele simpele wiekpotten en kijk naar de vliegrichting.

Zoek de hoornaars waar ze zitten: bvb aan een bijenkast, aan klimop of fruit (appelen, peren, druiven,…) en hang daar een wiekpot. Wacht tot ze de pot gevonden hebben of voor een sneller resultaat: vang ze met een netje of merkbuisje en zet ze rustig op de pot.

Ook een jagende hoornaar kan je vangen en op een wiekpot op de bijenkast zetten. Dikwijls verandert de hoornaar van job en vliegt daarna op en af van wiekpot naar nest, in plaats van bijen te vangen. Een eiwithaler kan je dus omvormen tot een suikerhaler.

Op een open plaats zonder bomen of palen om een wiekpot aan te hangen kan je met 3 stokken en een koord een eenvoudige tripod maken en daar een pot aanhangen. Zo kan je veel gemakkelijker de wegvliegende hoornaar volgen en ook de hoornaar kan zich beter oriënteren

Een verrekijker (bvb 8×42) is het allerbelangrijkste instrument voor een succesvolle zoekactie. Zonder verrekijker is het moeilijk om een wegvliegende hoornaar een lange afstand te volgen. Om een goed verstopt nest te zien, hoog in een boom is ook een verrekijker nodig. Met de verrekijker kan je dikwijls al van op afstand een nest vinden, zonder het nest zelf te zien. Je kan in de vliegrichting traag de lucht boven de bomen afspeuren en je moet vooral letten op vliegende hoornaars (kleine zwarte stipjes) die ergens een boom of gebouw achter duiken. Je vindt verrekijkers op 2dehands.be of marktplaats.nl voor een goede prijs.

Een vlindernetje is ook iets wat de zoektocht vergemakkelijkt. Zonder vlindernetje verlies je veel tijd, want de Aziatische hoornaars worden steeds weggejaagd door de Europese. Vang de Europese hoornaars even weg en de Aziatische hoornaars komen wel naar de wiekpot en kunnen rustig geobserveerd worden. Nadien laat je de Europese hoornaars terug vrij, deze horen hier thuis en zijn nuttige insecten. Een vlindernetje kan je voor weinig geld kopen, of maak je zelf met een groentenzakje uit de Colruyt.

Met 2 of 3 wiekpotten boven elkaar heeft de Aziatische hoornaar meer kans om rustig te drinken wanneer er van die ‘vervelende’ Europese hoornaars in de buurt zijn.

Als de klimop begint te bloeien, hoef je maar te zoeken naar bloeiende klimop (struiken, hagen) in de omgeving om de aanwezigheid van Aziatische hoornaars te weten te komen. Ze komen naar de nectar en jagen er ook op insecten. Wil je een nest zoeken in het najaar, zoek dan eerst naar bloeiende klimop. Hang je wiekpotten IN de klimop, de hoornaars zullen die potten sneller vinden dan potten die in het wilde weg gehangen worden.

Heb je een Aziatische hoornaar op een wiekpot, observeer dan eerst enkele keren goed in welke richting de hoornaar vliegt alvorens ze te vangen en te merken, zodat je alvast de juiste richting weet. Na het merken blijft de hoornaar soms een tijdje weg.

Probeer de hoornaar zo ver mogelijk te volgen, eerst met het oog en dan met een verrekijker. Op een open plaats lukt dat zelfs tot een paar honderd meter. Je kan soms mooi zien naar welke bomen ze vliegt.

Heb je een vliegrichting en er komen meerdere Aziatische hoornaars op de pot, kan je ze met verschillende kleuren merken en de vliegtijden meten. Aan de vliegrichtingen kan je ook zien of er eventueel meerdere nesten moeten gezocht worden.

Om de hoornaar goed te kunnen volgen kan je een witte stift gebruiken. Zeker tussen bomen valt een wit achterlijf goed op.

Kijk op Google maps, maak een printscreen en teken er de vliegrichtingen en afstanden op. Zo is het duidelijker waar je moet gaan zoeken.

Vliegrichtingen en locaties van wiekpotten kunnen ook in deze app getekend en gedeeld worden: http://isabovzw.com/apps  Zo kan iedereen gemakkelijk samenwerken om nesten te vinden. Je vindt er ook url’s naar de juiste Whatsapp groepjes per regio.

Weet je waar het nest zich ongeveer bevindt, kijk dan eerst rustig boven de boomkruinen met je verrekijker. Dikwijls zie je boven 1 bepaalde boom vliegende hoornaars. Het nest zelf is meestal het best te zien van op een afstand en soms maar van op 1 plek. Je kan in een grote cirkel rond de boom wandelen en om de paar meter opnieuw de boom afspeuren.

Eindelijk het nest gevonden? Melden op Vespawatch.be (Vlaanderen) of waarneming.nl (Nederland) met een duidelijke foto, wat uitleg en je gegevens. Een goede foto kan je nemen met je gsm ingezoomd door je verrekijker.

Hoe sneller een nest wordt opgespoord hoe beter. Een primair nest in het voorjaar zit meestal lager tegen de grond en is gemakkelijker en goedkoper te verdelgen dan een secundair nest later in het seizoen. Vanaf oktober gaat een nest in reproductiefase. In de maanden oktober en november zullen ongeveer 5 koninginnen per dag uitvliegen. Het blijft dus zinvol om ook in deze maanden te blijven zoeken.

Kijk zeker niet enkel omhoog naar de bomen! Zowel primaire als secundaire nesten kunnen overal zitten, ook tegen de grond, in bramen, hagen, struiken, daken, corniches, muren, stallen, nestkastjes, enz. Als je een actief primair nest vindt, kijk dan ook uit naar een eventueel secundair nest in de buurt, meestal binnen de 50 meter, of wat verder.

Voorbeeld van een succesvolle zoekactie in Glabbeek:

Melding van Aziatische hoornaars bij een imker. Ter plaatse zag ik 1 jagende hoornaar voor een bijenkast. Deze heb ik met een vlindernetje gevangen, in een merkbuisje gedaan, gemerkt en op een wiekpot gezet. Dit is van de eerste keer gelukt. De hoornaar vloog vanaf dan op en af naar de wiekpot in plaats van bijen te vangen.

Met deze ene hoornaar heb ik het nest op een paar uur tijd gevonden, 840 meter verder in een schuur!

Eenmaal er een duidelijke richting en vliegtijd (ongeveer 7 minuten) vanop de wiekpot aan de bijenstand was, heb ik de hoornaar in 4 stappen verhuisd naar een andere wiekpot. Hierop liet ik de hoornaar rustig drinken en keek dan goed met de verrekijker naar de nieuwe vliegrichting. De hoornaar werd telkens per fiets terug opgehaald op pot 1 (plaats A). De 2de wiekpot werd steeds verplaatst. Je hebt dus maar 1 hoornaar en 2 potten nodig!

Op het kaartje kan je zien dat de richting niet steeds recht naar het nest gaat. Ze volgen bepaalde landschapskenmerken om zich te oriënteren. Het verhuizen doe je daarom beter in meerdere stappen en in de vliegrichting. Zo kan de hoornaar zich gemakkelijk heroriënteren en moet je ze niet altijd meerdere keren van op elke plaats laten vertrekken. Van op plaats B zag ik de hoornaar recht naar een populierenbosje vliegen. Van op plaats C vloog de hoornaar ook recht naar het bos, maar boog daarna af naar links. Ik heb de pot opgeschoven en vanop plaats D kon ik ze voorbij het bos zien vliegen in de richting van een ander bos. Vanop plaats E vloog ze vreemd genoeg niet in dezelfde richting naar de bomen, maar naar een boerderij.

Door vervolgens boven de boerderij en stallen te kijken met de verrekijker zag ik hoornaars een schuur in vliegen. Toen ik ging aanbellen, bleek dat de bewoners het nest al enkele weken wisten hangen. In dit geval zijn de hoornaars niet verhuisd naar een boomtop, maar hebben het primaire nest uitgebouwd tot groot nest.

 Niet enkel in bomen kijken

Meermaals hebben we vastgesteld dat het zeer nauwkeurig intekenen van de vliegrichting met behulp van een kompas of herkenningspunten op de luchtfoto een grote meerwaarde betekent. Een werkster van de Aziatische Hoornaar met haar buik vol lokstof vliegt quasi recht naar haar nest. Op een aantal plaatsen werd het nest pal op de kruising van twee vliegrichtingen gevonden. Vliegrichtingen kan je manueel intekenen op de luchtfoto, of plotten op basis van kompasrichting (°NAz) en afstand (1min=100m). De richting en minuten worden getoond als label op de pijl. Heb je weinig tijd, dat kan je vooral werken met de vliegrichtingen en de snelle verhuismethode, door je lokpotten telkens dichterbij te brengen en de Aziatische Hoornaars hierop te herprogrammering.

1.1.2  Hoe maak je een  Wiekpot

https://vespawatch.be/get-involved/

Gebruik een goed absorberende en stevige wiek zoals een (uitgekookte) schoonmaakdoek type swiffer, zodat de wiek steeds vochtig is (geen zakdoek, t-shirt of keukenrol).

Het deksel wordt doorboord (boorgat van ongeveer 4 mm is voldoende), of indien je werkt met een stuk tuinslang om de wiek vast te zetten, mag dit groter zijn. In dat geval de tuinslang afsluiten met kaarsvet. Belangrijk is dat het gat met de wiek goed afgesloten is zodat insecten niet naar binnen kunnen want dan zullen ze verdrinken.

Maak het gat in de deksel niet te groot, anders kunnen insecten in de pot terecht komen als de wiek wordt weggeknaagd. Als de wiek te dik is, wordt de vloeistof moeilijk opgezogen door het gat. Ideaal is een gat van 4-5 mm met een wiek van 2-3 cm beed, afhankelijk van het soort doek.

Lokvloeistof kan je eenvoudig zelf maken met een mengsel van 1/3 blond bier, liefst met een hoge gisting, 1/3 droge witte wijn en 1/3 suiker.

De professionele, maar dure lokvloeistof Trappit (van de geteste is  Trappit van Edialux de beste – enkel verkrijgbaar op hun site voor professionals met BTW-nummer of vzw’s), kan je gebruiken om regelmatig de wiek te bevochtigen en op die manier de wiekpot veel aantrekkelijker te maken.

De suiker dient om de insecten te lokken, de alcohol zorgt ervoor dat bijen niet aangetrokken worden en wespen zijn daar ook wel liefhebber van. Idealiter hangt een wiekpot net onder ooghoogte zodat je gemerkte hoornaars kan herkennen en liefst op een open plaats zodat je de hoornaar gemakkelijk kan zien wegvliegen.

1.1.3  Het merken van de AH

Foto’s van: Dominique Soete

 Als een wiekpot op een goede plaats hangt, kan hij na enkele uren al bezocht worden door hoornaars. Om er zeker van te zijn dat je dezelfde hoornaar ziet, dien je deze te merken. Bij een pot die druk bezocht wordt, moet je dus verschillende merktekens gebruiken.

Je kan gebruikmaken van Opalith merkplaatjes, of met een merkstift. Daarvoor moet je de hoornaar vangen en in een merkbuisje met stamper plaatsen. Een merkplaatje breng je aan op het borststuk met een beetje houtlijm of was. Na het merken laat je de hoornaar de volledige ruimte van het merkbuisje gedurende 1 minuut zodat de lijm of was kan opdrogen.

Daarna laat je de hoornaar terug vrij. Meestal zal het daarna een tijd duren vooraleer de hoornaar terugkomt naar de wiekpot, soms vrijwel meteen. Als je een dag erna terug gaat, dan zal de hoornaar ook wel terug zijn. Als een wiekpot op een goede plaats hangt, kan hij na enkele uren al bezocht worden door hoornaars. Om er zeker van te zijn dat je dezelfde hoornaar ziet, dien je deze te merken.

1.1.4  Wiekpot instructiekaart

Wij komen regelmatig controleren. Heb je hier zelf een

Aziatische hoornaar gezien, dan kan je dit ingeven op

https://waarneming.nl/go/vespa-velutina/ met een foto

Contactpersoon:……………………………………………….GSM:……………………….

De opstelling vormt geen gevaar voor eventuele voorbijgangers. De opstelling wordt

ten laatste verwijdert op ………………………2023 of van zodra het nest is gevonden

Met onderstaande valletjes kun je de druk op de bijenkasten verminderen maar zover moet je het niet laten komen.

Prio-1 is het verwijderen van de nesten inclusief de koningin.

Het idee is eigenlijk heel simpel. Je kunt een trechter met schroefdop voor een jampot laten printen in een 3D-printer.

Doe in een jampot een beetje stro met wat limonade siroop en schroef vervolgens de trechter op de jampot.

Leg vervolgens de jampot horizontaal onder alle bijenkasten.

Als er 2 of 3 AH’s binnen zijn, roepen ze hun vriendjes erbij. Op deze manier is het mogelijk om 50 AH’s per val in 36 uur te vangen.

Vervolgens kun je de jampot met AH’s enkele minuten onderwater houden waardoor ze snel sterven.